Γράφει ο Κωσταντίνος Χατζηπαναγιώτης
ΤΙΤΛΟΣ: ΟΙ ΑΟΡΑΤΕΣ ΕΡΙΝΥΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΤΖΟΝ ΜΠΟΪΝ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΕΦΗ ΤΣΙΡΩΝΗ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΨΥΧΟΓΙΟΣ – 1η ΕΚΔΟΣΗ ΜΑΪΟΣ 2018
Η μουσική πρόταση από το ίδιο το έργο (σελ. 351):
Ένα έργο που μας έρχεται από τον Ιρλανδό συγγραφέα Τζον Μπόϊν δύο μόλις χρόνια, αφότου νομιμοποιήθηκε στη χώρα του, κατόπιν διενέργειας δημοψηφίσματος, ο γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων· αποτέλεσμα (62,1%) που προκάλεσε έκπληξη καθώς η Ιρλανδία θεωρείται μια από τις πιο συντηρητικές χώρες του δυτικού κόσμου. Με δεδομένο αυτό, δεν μπορεί να πιστωθεί στο συγγραφέα κάποιου είδους συνεισφορά στη ριζοσπαστική διαμόρφωση της κοινής γνώμης της χώρας του πάνω στο θέμα αυτό, μέσω τουλάχιστον του συγκεκριμένου έργου, αφού τούτο έρχεται όταν πλέον τόσο οι κοινωνικές όσο και οι νομικές συνθήκες έχουν μεταβληθεί.
Το έργο, σε μια γεωγραφική και ιστορική διαδρομή, που ξεκινά και καταλήγει σε μια τυπική Ιρλανδική επαρχία (Γκολίν - Δυτικό Κόρκ) με ενδιάμεσους σταθμούς τις πόλεις του Δουβλίνου (όπου κυρίως εκτυλίσσεται η δράση), του Άμστερνταμ και της Νέας Υόρκης, κατά τη διάρκεια 70 χρόνων (1945 – 2015) παρακολουθεί και αφηγείται, με τη ματιά και το λόγο του βασικού ήρωα, του ομοφυλόφιλου Σίριλ,τα εμπόδια που θέτει η κοινωνία στον προσανατολισμό και την ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας συγκεκριμένων ομάδων, των άγαμων γυναικών και των ομοφυλόφιλων ανδρών. Μυκτηρίζει τον κόσμο των προκαταλήψεων και στερεοτύπων, της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού που τροφοδοτούν την εκδικητικότητα και κακοποιητικές συμπεριφορές. Μέμφεται την υποκριτική αυστηρότητα των ηθών που επέβαλε το ιερατείο της καθολικής εκκλησίας με την καθοριστική χειραγώγηση και κηδεμονία του πάνω στο ιρλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα. Χλευάζει το πρότυπο του ευυπόληπτου οικογενειάρχη με επαγγελματικό ή πολιτικό κύρος και κοινωνικά συμβατή σεξουαλική προτίμηση, όταν αυτό υιοθετείται είτε ως προσωπείο συγκάλυψης προσωπικών αντιφάσεων και αντίθετων προτιμήσεων είτε ως σταθμιστικός παράγοντας για την απόρριψη και τον αποκλεισμό της διαφορετικότητας. Καυτηριάζει το νομικό σύστημα που ποινικοποιεί την ομοφυλοφιλία, την επιστημονική (ιατρική) αγυρτεία μπροστά στην εκδήλωση της ομόφιλης συμπεριφοράς και το πολιτικό σύστημα που βραδυπορεί στην αντιμετώπιση της κρίσης του AIDS, όσο αυτή δεν φαίνεται να απειλεί την ετεροφυλοφιλική κοινότητα.
Μη φανταστείτε, ωστόσο, ότι πρόκειται για μια πραγματεία. Αντιθέτως, όλα τα παραπάνω παρέχονται με ένα αρκετά ανάλαφρο -ακόμα και στις πιο επώδυνες καμπές του- και ευκολοδιάβαστο μυθιστόρημα -με κάποια ή και αρκετά ίσως αυτοβιογραφικά στοιχεία του δημιουργού του- που φαίνεται να συμβάλλει περισσότερο σε έναν ιστορικό και κοινωνικό αναστοχασμό της συμπαθούς χώρας, σε μια απόπειρα αποδόμησης των ομοφοβικών στρεβλώσεων, σε μια προσπάθεια να καμφθούν τα κοινωνικά κατάλοιπα ενός υπερσυντηρητικού -όχι πολύ μακρινού- παρελθόντος και να επιτευχθεί η ποθούμενη συνύπαρξη όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, να γίνει σεβαστό το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και τελικώς στην ευτυχία, όπως την αντιλαμβάνεται και την επιθυμεί ο καθένας.
Αρχιτεκτονικά, η υπόθεση του έργου δομείται ακολουθώντας μια γεωμετρία: κατά πρώτον του χώρου, ο οποίος ορίζεται από έναν εξωτερικό κύκλο με αφετηρία και τέρμα την επαρχιακή κωμόπολη του Γκολίν (Goleen στο Δυτικό Κόρκ της Νότιας Ιρλανδίας) εντός του οποίου εγγράφεται ένα τρίγωνο με κορυφές τις πόλεις του Δουβλίνου, του Άμστερνταμ και της Νέας Υόρκης· κατά δεύτερον του (ιστορικού) χρόνου, ο οποίος κινείται σπειροειδώς σε δέκα επάλληλους επταετείς κύκλους/σταθμούς της ζωής του Σίριλ, που αν και δίνουν την εντύπωση της στασιμότητας και αέναης επανάληψης των πραγμάτων, εντούτοις -σε μια πιο αισιόδοξη προοπτική- ξεδιπλώνονται προς τα μπρος, κάνοντας αισθητή την κίνηση και μεταβολή των καταστάσεων, συνάμα δε την αλλαγή και ροή της ζωής των ανθρώπων προς το τέρμα της. Στο τέλος, ο Σίριλ μονολογεί “Πέρασα τόσο πολύ καιρό σπρώχνοντας τη βάρκα στο νερό που ξέχασα ν’ ανέβω επάνω και τώρα πια είναι πέρα απ’ το λιμάνι, στην ανοιχτή θάλασσα, χαίρομαι όμως που τη βλέπω”.
Μια τρυφερή και συγκινητική ιστορία που θα μπορούσε να αποτελέσει σενάριο ταινίας. Ο Μπόιν χειρίζεται με απαράμιλλη επιδεξιότητα την αφηγηματική σμίλη, αναδεικνύοντας έναν πλούσιο κόσμο γλυκόπικρων συναισθημάτων και εσωτερικών συγκρούσεων του βασικού ήρωα στην επώδυνη πορεία του προς την αυτοαποδοχή και την ειρήνευση. Γραφή συναρπαστική, ύφος γκροτέσκο, απολαυστικοί και ατακαδόρικοι διάλογοι, που επιταχύνουν τους αναγνωστικούς ρυθμούς στο έπακρο, πλούτος πληροφοριών από την κινηματογραφική (κυρίως) και μουσική παραγωγή της εποχής, άφθονο πνευματώδες χιούμορ, γέλιο και κλάμα, ως και το εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο του κλαυσίγελου.
